Benan Molu** – Mahsuni Karaman** – Ramazan Demir**
Selahattin Demirtaş, Halkların Demokratik Partisi (HDP) eş genel lideri ve İstanbul milletvekili iken 4 Kasım 2016 tarihinde HDP’li milletvekillerine düzenlenen bir operasyon kapsamında gözaltına alınmış ve tutuklanmıştı. Hâlâ Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden bu dava kapsamında Demirtaş’ın hukuka muhalif, keyfi ve siyasi sebeplerle tutuklandığı ve tutukluluk halinin devam ettirildiği savıyla Anayasa Mahkemesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) ferdi müracaatta bulunulmuştu.
AİHM, 20 Kasım 2018 tarihli kararıyla Demirtaş’ın haklarının ihlâl edildiğine ve Sözleşme’nin 46. hususu uyarınca Demirtaş’ın hür bırakılmasına karar vermişti. Bu karardan sonra Cumhurbaşkanı “karşı atağımızı yapar, işi bitiririz” demiş; bu açıklamanın akabinde Demirtaş’ın İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından örgüt propagandası yapma kabahatinden verilen dört yıl sekiz aylık mahpus cezası 4 Aralık 2018 tarihinde istinaf mahkemesi tarafından onanmış ve Demirtaş, 7 Aralık 2018 tarihinde hem hükümlü hem de tutuklu haline getirilmişti.
AİHM’nin 20 Kasım 2018 tarihli kararına Demirtaş ve Hükümet tarafından yapılan itiraz üzerine AİHM Büyük Dairesi, 18 Eylül 2019 tarihinde bu başvuruyu duruşmalı olarak incelemişti. Bu duruşmadan 16 gün evvel yani 2 Eylül 2019 tarihinde Demirtaş, 4 Kasım 2016’dan bu yana tutuklu yargılandığı ve tahliyesine yönelik bütün taleplerin ve itirazların reddedildiği Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki belgesinden tahliye olmuştu. Lakin onanan karar nedeniyle tahliye olamamıştı.
Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesindeki yargılaması kapsamında tutuklu kalınan mühletin katılaşan mahkûmiyet kararından mahsubu talebi ile yapılan müracaat üzerine özgür kalma ihtimali doğunca Demirtaş, şüphelisi dahi olmadığı bir soruşturma kapsamında 20 Eylül 2019 tarihinde ikinci defa tutuklanmıştı.
AİHM Büyük Dairesi, 2020’nin son günlerinde üstte kısaca özetlenmeye çalışılan bu olay örgüsünü dikkate alarak Demirtaş’ın hak ve özgürlüklerinin ihlâl edildiğine karar vermiş ve derhal hür bırakılmasını talep etmiştir. Bu kararın akabinde Demirtaş özgür bırakılmadığı üzere, bir yılı aşkın müddettir iddianamesiz bir biçimde tutuklu olduğu soruşturmada iddianame hazırlanmıştır. Aşağıda, AİHM Büyük Daire kararı doğrultusunda, 20 Eylül 2019 tarihli ikinci tutukluluğa ait hazırlanan yeni iddianame değerlendirilecektir.
AİHM BÜYÜK DAİRESİ’NİN KARARI
AİHM Büyük Dairesi, 22 Aralık 2020 tarihli kararı ile Demirtaş’ın “4 Kasım 2016 tarihli birinci tutuklama kararı ile 20 Eylül 2019 tarihli ikinci tutuklama kararının birbirinin devamı olduğunu, tıpkı kanıtlar ve tıpkı olgusal temellere dayandığını, bu kanıtların makul kuşku için kâfi olmadığını, siyasi saiklerle tutuklandığını ve tıpkı saiklerle tutukluluğunun sürdürüldüğünü, son tutuklama kararının da bu saike hizmet ettiğini” tespit ederek Sözleşme’nin özgürlük ve güvenlik hakkını düzenleyen 5/1-c ve 5/3 unsurlarının, Ek 1 Numaralı Protokol’ün 3. hususunda düzenlenen özgür seçim hakkının, Sözleşme’nin 10. unsurunda düzenlenen söz özgürlüğünün ihlâl edildiğine; bununla birlikte tutukluluğunun siyasi saiklere dayanması gerekçesiyle Sözleşme’nin 5. hususu ile irtibatlı olarak Mukavelenin 18. hususunun ihlâl edildiğine ve Sözleşme’nin 46. hususu uyarınca derhal özgür bırakılmasına karar vermiştir.[2]
Bu bağlamda Büyük Daire, koşullu tahliye kararı verildikten sonra hür kalmak üzereyken Demirtaş’ın ikinci kere tutuklanmasını, Cumhurbaşkanı’nın bir gün sonra Demirtaş’a “katil” ve “bunları bırakmayız” açıklamalarını dikkate alarak, “başvurucunun yine tutuklanmasının görünür gayesi, 6-8 Ekim 2014 tarihli olayların araştırılması olsa da kelam konusu ceza soruşturmasının olgular kısmı, müracaatçının tutuklu yargılandığı ve hâlâ Ankara Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülmekte olan davanın temelini oluşturmaktadır” diyerek ikinci tutuklamanın, birinci tutuklamanın devamı niteliğinde olduğunu ve 18. husus ihlâline neden olduğunu belirtmiştir.
Lakin bu hiçbir açık kapı bırakmayan karara karşın, Demirtaş yeniden hür bırakılmamıştır. Elbet bu gelişmeler, kesin ve bağlayıcı olan AİHM kararlarının uygulanmamasından ibaret değildir, tıpkı vakitte hukukun üstünlüğü prensibinin de nasıl erozyona uğradığını da göstermektedir.
BÜYÜK DAİRE KARARINDAN SONRA YAŞANAN GELİŞMELER
Büyük Daire kararından evvel ve sonra, üst seviye devlet vazifelileri Demirtaş’ı ve yargılandığı davayı gaye alan açıklamalarda bulunmuş, masumiyet karinesi unsuruna karşıt olarak Demirtaş’ı “terörist” olarak yaftalamış, yargılandığı davalarda bir an önce hükümlü hale getirilmesi için lokal mahkemelere bildiri vermiş ve AİHM kararının bağlayıcı olmadığını lisana getirmiştir.[3] Kararın akabinde Demirtaş’ın hür bırakılması için yapılan tahliye talepleri ve tutuklama kararına itirazlar, reddedilmiştir.
Ortalarında Demirtaş’ın da olduğu 108 kişi hakkında 30 Aralık 2020 tarihinde iddianame hazırlanmış, 3.530 sayfalık iddianame 7 Ocak 2021 tarihinde kabul edilmiştir. İddianamede Demirtaş, 2014-2019 yılları ortasını kapsayan haberlere husus açıklamaları kanıt olarak gösterilerek örgüt yöneticilerinden talimat almak ve 6-8 Ekim 2014 tarihinde yaşanan şiddet olaylarının sorumlusu olmakla suçlanmış, yapılan tensiple de Demirtaş’ın tutukluluk hâlinin devamına karar verilmiştir. Bu karara, 11 Ocak 2021 tarihinde itiraz edilmiştir.
İDDİANAME VE TENSİP TUTANAĞINA AİT DEĞERLENDİRMELERİMİZ
AİHM Büyük Daire kararının ikinci tutukluluk belgesini kapsamadığı tezi:
Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi, hazırlanan iddianamenin 6-7 Ekim 2014 tarihinde meydana gelen olaylarla ilgili olarak sanıkların cürümle ilgili evvelki aksiyon ve faaliyetleriyle sonradan gösterdikleri ve bu kapsamda gerçekleştirdikleri aksiyon ve faaliyetleri içerdiğini, yeni iddianamenin Selahattin Demirtaş’ın Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 2017/189 Temel sayılı evrakındaki hatalarla, olaylarla ve taraflarla tıpkı olmadığını ve yeni iddianamenin yeni ve farklı bir evrak olduğunu ileri sürmüştür.
AİHS’nin 46. hususu ve Anayasa’nın 90. hususu uyarınca AİHM kararlarının bağlayıcı olduğunu kabul eden Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi, AİHM Büyük Dairesi’nin kararının 63. paragrafında Selahattin Demirtaş hakkında Diyarbakır Savcılığı’nın 39 farklı ceza soruşturmasını tek bir belgede birleştirdiğini, halihazırda mahallî mahkemeler önünde Demirtaş hakkında yedi farklı ceza davasının devam ettiğini, kelam konusu soruşturmalar ve kovuşturmaların bu müracaatın konusunu oluşturmadığını belirterek verdiği kararın Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen soruşturma ile ilgili olacağını, 22 Aralık 2020 tarihli kararına mevzu olan tutukluluğun 4 Kasım 2016 tarihli tutuklama olduğunu, yeni iddianamenin konusunu oluşturan 20 Eylül 2019 tarihli tutuklamaya ait kıymetlendirme içermediğini, “dolayısıyla mahkememiz evrakında mevcut olan tutuklulukla ilgili rastgele bir inceleme yapılmamış olduğundan ve bu durum da AİHM tarafından teyit edildiğinden bahsi geçen kararın mahkememiz istikametinden bağlayıcılığı bulunmadığını” belirtmiştir.
AİHM Büyük Dairesi de, Demirtaş’ın hür bırakılmasının önüne geçebilmek için geliştirilen “taktik”leri boşa düşürmek maksadıyla kararında kelam konusu davanın konusunu oluşturan ikinci tutuklulukla ilgili de değerlendirmelerde bulunmuştur.[4]
İddianamede Demirtaş’a isnat edilen kanıtlara ve suçlamalara bakıldığında, suçlama ve kanıtların Demirtaş’ın Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi ve öbür mahkemeler önünde görülen davalardaki suçlama ve kanıtlarla tıpkı olduğu, öteki kanıtların de muhalif bir siyasetçi olarak Demirtaş’ın Türkiye gündemine ait söz özgürlüğü kapsamında korunan açıklamaları olduğu, bu kanıtların hem Anayasa Mahkemesi ve AİHM’nin yerleşik içtihatlarında hem de özel olarak, AİHM İkinci Dairesi’nin ve Büyük Dairesi’nin Demirtaş için verdiği kararlarda çürütüldüğü görülecektir. Hasebiyle, ilerleyen başlıklarda da ortaya konulduğu üzere, AİHM Büyük Dairesi’nin kararı, Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi’ni de, herkesi bağladığı üzere, bağlamaktadır.
Demirtaş’a isnat edilen suçlamalar:
Demirtaş, 6-8 Ekim 2014 tarihli olaylarla, sokağa çıkma yasaklarıyla, tahlil süreci periyoduyla, açlık grevleriyle ve 4 Kasım 2016’da tutuklandıktan sonra cezaevinden gündemle ilgili açıklamaları, açık ve bilinmeyen şahit beyanları ve toplumsal medya paylaşımları ile suçlanmaktadır.
6-8 Ekim 2014 olaylarıyla ilgili açıklamalar, açık ve bâtın şahit beyanları, HDP’nin ve Demirtaş’ın attığı sav edilen tweetler:
9 Eylül 2014-10 Ekim 2014 tarihleri ortasında yayımlanan haberlerle, Demirtaş’ın örgüt yöneticileriyle görüşüp onlardan talimat aldığı tez edilmiştir. Halbuki bu haberlerde yer alan açıklamalara bakıldığında Demirtaş, IŞİD’in Birleşmiş Milletler tarafından “insanlığa karşı suç” olarak tanımlanan terör aksiyonlarını kınamış, insanlık pahalarını ve onurunu korumak için çaba edildiğini, kalıcı bir barışın arzulandığını lisana getirmiştir. Bu haberler içerisinden iddianame ve tensip tutanağında 30 Eylül 2014 tarihli “Demirtaş Kobane’ye Geçti” haberine özel bir değer ve yük verildiği görülmüştür.
Şahit Kerem Gökalp ve bâtın şahit Mahir’den biri talimatın “Türkiye Meclisi üyeleri üzerinden Demirtaş’a verildiğini”, oburu ise “Kamuran Yüksek üzerinden Demirtaş’a iletildiğini” ileri sürmüştür.
Halbuki Demirtaş, yasadışı yollarla Suriye’de bulunan Kobane kentine gitmiş değildir. Hâlâ tahlil sürecinin devam ettiği o tarihlerde Demirtaş, İçişleri Bakanlığı’nın bilgisi dahilinde Urfa Valiliği ve Suruç Kaymakamlığı’nın resmi müsaadeleri ile Kobane kentine aleni bir ziyarette bulunmuştur.
Kolay bir Google araması ile konuşmanın metnine ve görüntüsüne ulaşmak mümkündür.[5] Türkiye’ye ve bilhassa de memleketler arası topluma/devletlere seslenen Demirtaş, IŞİD ablukası altında bulunan Kobane’ye müdahale edilmesi gerekliliğine işaret etmektedir. Bu konuşmanın yapıldığı tarih prestijiyle, 6-8 Ekim olayları olarak isimlendirilen rastgele bir sokak şiddet hareketi bulunmamaktadır. Bu konuşma sonrasında da bu istikamette bir negatif hadise meydana gelmemiştir. Konuşma içeriğinde belirtilen ve sahiplenmesi istenilen “direniş” şimdi hiç olmayan sokak protestoları değil, şahsen Kobane’de IŞİD’e karşı sergilenen direniştir.
Ziyaretin biçimi ve vakti, konuşmanın yapıldığı bağlam ve içerik, iddianameye alıntılanan cümle ile oluşturulmaya çalışılan algıyı yalanlamaktadır. Hal bu türlü olunca, Demirtaş’ın örgütsel talimatlara uyarak, 6-8 Ekim olaylarının başlamasına neden olan çağrıyı yaptığı tezi ve münasebetiyle bu taraftaki açık ve bilinmeyen şahit beyanının gerçek dışı olduğu, şahsen konuşma içeriği ile sabittir.
Gerçekten AİHM Büyük Dairesi, Demirtaş’ın KCK örgütünün siyasi ayağı olduğu ve örgüt yöneticilerinden talimat aldığına dair tezleri da kararında incelemiş ve Demirtaş’ın talimat aldığı tezinin uydurulan ve çarpıtılan kanıtlarla ve dahası bu kanıtların içeriğiyle ortaya konamayacağına karar vermiştir.[6]
Kaldı ki, kelam konusu açıklama ve ziyaretler, 2014 yılında yapılmıştır. Demirtaş’ın bu kanıta dayanarak tutuklanması, 2019 yılında, açıklama ve ziyaretten beş sene sonra gerçekleşmiştir. Bu şartlar altında acil toplumsal gereksinimden kelam etmek mümkün değildir.[7]
Gerçekten AİHM Büyük Dairesi de Demirtaş’a isnat eden kabahatlerle ilgili olarak, “çözüm süreci”nin sonuna kadar Demirtaş’a karşı bu kelamlarından ötürü rastgele bir adım atılmadığını, yargısal makamların, sürecin sonunda ve konuşmanın yapılmasının üzerinden dört yıldan fazla bir vakit geçtikten sonra, hangi niyet ve bağlamda yapılmış olduğuna bakmaksızın fiil ve aksiyonlarının tutukluluğu için kâfi destek oluşturduğuna karar vermesini, ayrıca bir destek ve kanıt olmadan böylesi bir önleme başvurulmasını, argüman edilen kabahatleri işlemiş olabileceğine dair makul kuşku için haklı bir münasebet olarak görmemiştir.[8]
Belgede sanık olarak yargılanan HDP’li siyasetçilerin emniyet ve savcılık önünde verdikleri sözler, Demirtaş’ın o günün öncesinde, sırasında ve sonrasında Hükümet ile görüşerek bir tahlil yolu aradığını ve halkı sakinleştirmeye çalıştırdığını açıkça göstermektedir.
Bu bağlamda iddianamede, HDP’nin “örgüt yöneticilerinden aldığı talimata uyarak attığı” sav edilen tweetlere de yer verilmiştir. Bilindiği üzere, bu tweetler Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi önünde görülen davada yer almaktadır ve AİHM Büyük Dairesi’nin 2020 tarihli kararına da husus olmuştur.[9] Büyük Daire kararında bu tweetler değerlendirilmiş ve Mahkeme, bağlamı içerisinde bu tweetlerin şiddet daveti içermediğini ve yaşanan şiddet olayları ile HDP’nin tweetleri ortasında illiyet bağı olmadığını teyit etmiştir.[10]
Ayrıyeten, Demirtaş’ın @SELAHATTİNDMRTS isimli Twitter hesabından tweet attığı sav edilmiştir. Lakin bu Twitter hesabı Demirtaş’a ilişkin değildir. Çok kolay bir biçimde doğruluğu teyit edilebilecek bir bilginin, teyit edilmeden iddianameye kanıt olarak konulması, özensizliğin yanı sıra, Demirtaş’ı suçlamak için kanıt uydurulduğunu göstermektedir.
Demirtaş’ın Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi önünde devam eden yargılaması sırasında da uydurulmuş kanıtlara başvurulmuştur. AİHM Büyük Dairesi, 2020 tarihli kararında, özgürlük ve güvenlik hakkının ihlal edildiğine karar verirken bu uydurulmuş kanıtları de incelemiş ve “bu evrakların sahihliğine ait kuşkular karşısında, objektif bir gözlemcinin müracaatçıya yönelik suçlamaları destekleyen makul bir kuşkunun olduğu sonucuna varması mümkün değildir.” demiştir.[11]
HDP ve Demirtaş’a ilişkin olduğu argüman edilen bu tweetlerin akabinde iddianame, Demirtaş’ın Nusaybin’de katıldığı bir mitingde yaptığı “Biz Lider Apo’nun Heykelini Dikeceğiz” kelamına yer vermiştir. Halbuki bu konuşma, sav edildiği üzere Nusaybin’de değil, Kızıltepe İlçesinde bir miting sırasında yapılmıştır ve Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi’nde devam eden yargılamadaki iddianamenin 30 numaralı fezlekesi olarak yer almaktadır. Demirtaş’ın bu kelamları de savcılık tarafından 4 Kasım 2016 tarihli tutuklama kararında hata olarak isnat edilmiş, AİHM Büyük Dairesi’nin kararında 4 Kasım 2016 tarihli tutuklamanın hukuka uygun olup olmadığı bağlamında incelenmiş ve tabir özgürlüğü kapsamında görülmüştür.[12]
Tahlil süreci – sokağa çıkma yasakları ve açlık grevleri devirlerinde yaptığı ve 4 Kasım 2016 tarihinde tutuklanmasının akabinde cezaevinden yaptığı açıklamalar:
İddianamede Demirtaş’ın 2013-2016 yılları ortasında tahlil süreci, sokağa çıkma yasakları ve açlık grevleri periyotlarında yaptığı açıklamalara da yer verilmiştir. Hazırlanan iddianame 6-8 Ekim olaylarına ait olup, suçlama da bu olaylarla hudutlu tutulmuş ve dava açılmıştır. 6-8 Ekim olayları ve iddianamenin sonuç isnadı ile ilgisi olmayacak halde 6-8 Ekim olaylarından bir yıl önceye gidilerek 2013 yılı konuşmalarının, tekrar 6-8 Ekim olaylarından bir yıl ve iki yıl sonraki 2015 ve 2016 yılındaki konuşmalarının alınarak kullanılması, Demirtaş ile ilgili bir algı oluşturmaya çalışmaktadır.
Tekrar temel suçlama (6-8 Ekim olayları) ve işbu davaya bahis 20 Eylül 2019 tarihli tutuklama kararı ile ilgisi olmadığı halde, iddianame içeriğine alıntılanan bu konuşmaların çabucak hepsi ile ilgili Ağır Ceza ve Asliye Ceza Mahkemelerinde “Propaganda, Başbakana Hakaret, Cumhurbaşkanına Hakaret, Devlet Organlarını Alenen Aşağılama” cürümlerinden davalar açılmıştır ve bu yargılamalar hâlâ devam etmektedir.
Demirtaş’ın 4 Kasım 2016 tarihli tutuklanmasının akabinde cezaevinden gündeme ait gazetecilerin soruları üzerine basına yaptığı açıklamalar da iddianamede kanıt olarak yer almıştır. Bu açıklamalar, HDP’li milletvekillerinin tutuklanması, artan terör hücumları, açlık grevleri, Roboski katliamı, tecrit, özyönetim ilanları, muhalefete yönelik gayret ve birliktelik daveti üzere Türkiye’nin siyasi gündemine yönelik açıklamalardır. Bu açıklamalar ortasında Vaclav Havel İnsan Hakları mükafatına aday gösterilmesiyle ilgili yazdığı mektup; HDK’nin ve HDP’nin genel heyetlerine gönderdiği mektup; Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi’ne gönderdiği mektup; Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi önünde görülen duruşmalar yaptığı savunmalar ve cumhurbaşkanlığı adaylığı devrinde yaptığı kampanya da bulunmaktadır.
Bu açıklamaların hepsi, yapıldıkları periyot ve bağlam prestijiyle, ülkenin en büyük ikinci muhalefet partisinin eş genel lideri, muhalif bir milletvekili ve cumhurbaşkanı adayı olarak müracaatçının Türkiye gündemine ait açıklamalarından ibaret olup hepsi de söz özgürlüğü kapsamında korunmaktadır.
Keza bu konuşmalar, AİHM Büyük Dairesi’nin Demirtaş’la ilgili kararında vardığı tespitler bağlamında söz özgürlüğü kapsamındadır. Bu kanıtlara dayanarak Demirtaş tutuklanmadığı üzere, iddianamede bu konuşmalar tarafından ayrıyeten bir hata isnadı ve cezalandırılma talebi bulunmadığından, tutukluluk hâlinin devam ettirilmesine de münasebet yapılması hukuken imkanlı değildir.
Büyük Daire, bu sonuca varırken açıklamaların içeriği kadar, yapıldıkları periyotta yargı makamlarının hareketsiz kalmasını ve ortadan uzun yıllar geçtikten sonra dava ve tutuklama konusu yapılmalarını da dikkate almıştır.[13]
20 EYLÜL 2019 TARİHLİ TUTUKLAMA KARARI VE TUTUKLULUK HÂLİNİN DEVAMI KARARLARI
Tensip tutanağında, AİHM Büyük Dairesi’nin derhal hür bırakılması kararına rağmen Demirtaş’ın tutukluluk hâlinin devamına karar verilmiştir. Demirtaş’ın ağabeyinin yurtdışında yaşaması, kaçma kuşkusu münasebeti olarak kullanılmış ve 4 Kasım 2016 tarihinden bu yana birinci sefer bu münasebet ile tutukluluk hâlinin devamına karar verilmiştir. Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi ayrıyeten, CMK’nin 100. hususunda sayılan matbu ve basmakalıp münasebetlere dayanmıştır.
AİHM Büyük Dairesi, lokal mahkemeler tarafından Demirtaş’ın tutukluluğu sırasında tutukluluğunu haklı gösterecek makul olay ya da bilgi gösterilmediğine ve bu nedenle kabahat işlediğine dair makul kuşku olmadığına karar verdiğini hatırlatarak, bir kişinin tutukluluğunun devamının geçerliliği için tutuklunun cürüm işlediğine dair makul bir kuşkunun devamlılığının olmazsa olmaz (sine qua non) olduğunu tekrarlayarak, Demirtaş’ın tutukluluk hâlinin devam ettirilmesinin Sözleşme’yi ihlâl ettiğine karar vermiştir. Bu şartlar altında, ilgili ulusal makamların Demirtaş’ın tutukluluğunu ilgili ve kâfi temellerle gerekçelendirip gerekçelendirmediği ya da yargılama sırasında “özel bir özen” gösterip göstermediklerini incelemeye de gerek duymamıştır.[14]
Lakin AİHM İkinci Dairesi, Demirtaş’ın tutukluluğunun ve tutukluluk hâlinin devam ettirilmesinin CMK’nin 100. hususundaki kuralları taşıyıp taşımadığını incelemiştir. AİHM, Demirtaş’ın birçok kere yurt dışına gittiğini ve kaçma niyeti göstermeden her vakit ülkesine geri döndüğünü, çok uzun vakitten beri, hakkında yürütülen ceza soruşturmalarından ve üzerine atılı suçlamaların tartısından haberdar olduğunu ve buna karşın kaçmadığını, mevcut kanıt durumu, tutuklulukta geçen mühlet ve kanıtları değiştirme riski üzere genel içerikteki münasebetlerin basmakalıp bir sıralamasından ibaret olduğunu ve somut olayda olduğu üzere, basmakalıp tabirlerle kaleme alınan kararların, hiçbir durumda, bir kişinin tutuklanmasını ve tutukluluk hâlinin devamını haklı göstermek için kâfi olarak değerlendirilemeyeceğini söylemiştir.[15]
Bu değerlendirmeler, mevcut dava için de evleviyetle geçerlidir. Birinci davada 4 Kasım 2016 tarihinden, kelam konusu davada ise 20 Eylül 2019 tarihinden bu yana tutuklu olan Demirtaş’ın matbu ve basmakalıp münasebetlerle, makul süreyi aşan bir tutukluluk hâlinin devam ettirilmesi, özgürlük ve güvenlik hakkına terstir.
Hakikaten AİHM Büyük Dairesi’nin kesin ve bağlayıcı olan kararı da bu doğrultudadır ve Demirtaş’ın tutukluluk hâline derhal son verilmesini talep etmektedir. Demirtaş’ın 20 Eylül 2019 tarihli ikinci tutukluluğu ve Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi önünde başlayacak davası, 4 Kasım 2016 tarihli birinci tutuklulukta isnat edilen kanıtların ve suçlamaların tekrarı ve devamı niteliğindedir ve Demirtaş’ın derhal özgür bırakılması gerekmektedir.[16]
KIYMETLENDİRME
Türkiye, AİHM kararlarını yerine getirmeye açıkça direnmektedir. Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Osman Kavala’nın müracaatına ait olarak 3 Aralık 2020 tarihinde yayımladığı orta kararında, Kavala’nın AİHM kararına karşın özgür bırakılmamasını, kararın uygulanmamasını ve Kavala’yla ilgili verilen ihlâl kararına bahis birinci tutukluluğunun devamı niteliğinde bir soruşturmayla ikinci sefer tutuklanmasını kınamış ve Kavala’nın derhal hür bırakılmasını, bir kere daha, talep etmiştir.[17] Buna karşın Osman Kavala hâlâ özgür bırakılmamış, böylelikle bağlayıcı olan AİHM kararına direnilmeye devam edilmiştir.
Demirtaş’ın AİHM kararına karşın tahliye edilmemesi, tahliye kararının icrasının gerekçesiz ve keyfi bir formda geciktirilmesi ve tahliyesinin imkânsız hale getirilmesi, tespit edilen ihlâllerin devamına ve yeni ihlâllere yol açmaktadır. Ayrıyeten İnsan Hakları Komiseri’nin de vurguladığı üzere, alınan bütün lehe kararlara karşın Demirtaş’ın hiçbir şartta özgür kalamaması, artık Sözleşme’nin 3. hususu altında makus muamele noktasına varmıştır.
AİHM’nin kararının 441. paragrafında da belirtildiği üzere, kararın sonucuna ve ruhuna nazaran, ihlâlin sonuçlarının tam manasıyla giderilmesi için Demirtaş’ın hür bırakılması da kâfi olmayacaktır, bu karar uyarınca bu yeni davada ve Ankara 19. Ağır Ceza Mahkemesi önündeki yargılamada Demirtaş için beraat kararı verilmesi gerekmektedir. Aksi, Sözleşme’nin 5., 10. ve 18. unsurlarından verilen ihlâl kararının devam ettirilmesi ve bu unsurların yine ihlâl edilmesi manasına gelmektedir.
Bu yazının detaylı tam metnine bu temastan erişebilirsiniz.
*Bu yazı birinci olarak Expression Interrupted sitesinde yayınlanmıştır.
**Selahattin Demirtaş’ı AİHM Büyük Dairesi önünde temsil eden avukatları.
2- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, 14305/17, 22.12.2020. Büyük Daire değerlendirmelerinin çevirisini buradan okuyabilirsiniz.
3- Kozmik, T24, Gazete Duvar, Yeni Şafak, CNN Türk, Hürriyet, Milliyet
4- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para, 432-433.
5- https://www.hdp.org.tr/tr/demirtas-hakli-bir-davasi-olan-bir-halki-kimse-alt-edemez/5312/
6- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 336.
7- Erbakan v. Türkiye, 59405/00, 06.07.2000, Osman Kavala v. Türkiye, 28749/18, 10.12.2019; Sırrı Süreyya Başkan başvurusu, Genel Şura, 2018/38143; 03.10.2019.
8- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 335.
9- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 246, 272, 324.
10- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 327.
11- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 335.
12- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 333.
13- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 333-334.
14- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 354-356.
15- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), para. 188 vd. Ayrıyeten bkz. Cahit Demirel v. Türkiye, para. 45
16- Selahattin Demirtaş v. Türkiye (no. 2), Büyük Daire, para. 432-433 ve 440-442.
17- https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID
Gazete Duvar
