Burcu Özkaya Günaydın
Kamuoyu Evrim Rızvanoğlu ismini, Ali Babacan başkanlığında kurulan Demokrasi ve Atılım Partisi’nin (DEVA) kurucu üyesi olmasıyla tanıdı. Partinin Genel Merkez Yürütme Kurulu’nda (GMYK) yer alan Rızvanoğlu, tıpkı vakitte bir iş insanı. Eğitimini California State Üniversitesi’nde irtibat alanında tamamlayan Rızvanoğlu, akabinde Florida International Üniversitesi’nde İşletme İdaresi alanında eğitim aldı. Amerika’nın atmosferini, siyasetini yakından tanıyan, takip eden Rızvanoğlu ile ABD seçimlerini, meclis binasının basılmasını, korona virüsü salgınıyla birlikte tekrar şekilleneceği tartışılan dünya tertibini, ABD’de Bernie Sanders’a artan ilgiyi konuştuk.
‘SİSTEMATİK PALAVRALARIN ÜLKEYİ NEREYE GETİREBİLECEĞİNİN GÖSTERGESİ’
Twitter’da da daima değindiğiniz için aktüel bir gelişmeyle başlayalım. Amerika’da meclis binasının basılması ve Trump’ın yargılanma süreci ABD ve dünya için ne tabir ediyor?
Evrim Rızvanoğlu Amerika’da parlamento binasının basılması yerleşik bir demokrasiye sahip bir ülkede dahi sistematik palavraların o ülkeyi nereye getirebileceğinin kıymetli bir göstergesi aslında. Palavra, bir ülkeyi felakete sürükleyebilir, bilhassa de bu palavralar iktidarın takviyesiyle yayılırsa… Bu nedenle biz siyasetçilerin tahminen de ilerideki en kıymetli gündem hususlarından biri de palavra enformasyon olacak. Zira günümüzde Trump üzere popülist ve otoriter eğilimli ihtiraslı önderler, toplumu doğrulardan ve gerçeklerden uzaklaştırarak yabancı düşmanlığına, dini ve milliyetçi bağnazlık üzerine şurası birtakım mitlere inandırmaya çalışıyor. Böylelikle toplumu aldatarak onların seçim alanını daraltıyor ve onları kolay ikna ediyorlar. Tıpkı dünyanın pek çok bölgesinde, politikasızlaşan diktatörlerin klişe ve sloganlarla peynir gemisini yürütmesi üzere.
‘TRUMP’IN TEK KATKISI, BÜYÜK ŞİRKETLERE SAĞLADIĞI KOLAYLIKLARDI’
Biraz açar mısınız?
Trump başkanlığı kazandığından bu yana kendi taraftarlarını palavralarla ince ince işlemeye başladı. Meksikalılar tecavüzcü, Müslüman göçmenler terörist… Hatta pek çok Müslüman ülkeye seyahat yasağı bile getirdi. ”Amerika’yı tekrar mükemmel yapacağız” diyordu lakin bunun için bilimsel ve vizyoner adımlar attığı yoktu. “Ekonomi iyi” diyordu lakin o alanda da Obama devrinde yapılanların ekmeğini yiyordu. Yani rasyonel olarak Amerika’ya tek katkısı büyük şirketlere sağladığı kolaylıklardı. Pandemi devrinde çok makûs bir imtihan verdi. Çok kritik bir hususta bilimdışı açıklamalarda bulundu. Ülkede çok saygın bir bilim adamı olan Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Başkanlığını yapan Anthony Fauci ile çatıştı. Maskenin faydalarını son ana kadar ısrarla reddetti ve yakın vakte kadar takmadı da. Gerçekten Bernie Sanders’in patolojik yalancı dediği Trump, kurgusal palavralar sayesinde taraftarlarının dayanağını alıyordu. Zira bu palavralar sayesinde yanlışsız yönetme ve çözme mahareti gösteremediği gerçek meselelere değil, bir mitolojiye inandırıyordu onları. Din, bayrak, kuru bir vatanseverlik söylemi, yabancı düşmanlığı ve kelamda lideri devirmeye çalışmak isteyen iç düşmanlar üzerine şurası, komplo teorileriyle harmanlanmış bir kurguydu bu.
‘AYAKLANMA BİR GECEDE OLMADI, BİR SÜREÇTİ’
Dünyanın pek çok ülkesindeki otoriter yöneticilerin kullandığı cinsten standart bir öyküydü bu. Amerikan halkının sıhhat sigortası, düşük minimum fiyat kederi varken, tonca para döküp bir duvara yatırım yaptı. Güney Amerikalı göçmenlerin ülkeye girmemesi için uzun ve aslında fonksiyonsuz bir duvar örmeye kalktı. Hasebiyle ayaklanma bir gecede ortaya çıkan bir şey değil, bir süreçti. II. Dünya Savaşı üzere bir felakete ve Hitler faşizmine tanıklık etmiş olan Hannah Arendt şunu der: Diktatörlük bir gecede meydana gelmez. Palavralar, propaganda, biz ve onlar formunda şuurlu bir bölünmeyi gerektirir. Hasebiyle otoriter başkanlar, kutuplaşma yaratarak, hukuksuz davranış ve uygulamalarını hasıraltı ederler. Trump da bunu yaptı ve toplumu kışkırttı. Seçimlerde yolsuzluk yapıldığını sav etti. Üstelik anayasa mahkemesi dahil pek çok mahkemeye gitti. En sonunda taraftarlarını Washington’a, Meclis önüne davet etti. Hatta onlarla birlikte yürüyeceğini söyledi. Bunun neredeyse bir savaş olduğunu vurguladı ve gayret edilmesi davetinde bulundu. Partisinde milletvekillerini yanına toplayarak bir küme bile oluşturdu. Delicesine inşa edilmiş bir çeşit sivil darbe kalkışmasıydı bu.
Artık Trump’ın yargılanma süreci başladı. Bu mevzuda ne düşünüyorsunuz?
Trump ferdî ihtirasları uğruna kendi partisinden vekillerin de canını tehlikeye attı aslında. Göstericilerden kimileri Pence’i (Başkan yardımcısı) asın diye bağırdılar. Ayrıyeten göstericiler Amerikan Meclisi’ne ırkçılığı ve köleliği simgeleyen konfederasyon bayrağı soktular. Trump’dan nefret eden Meclis Lideri Nancy Pelosi’nin odası dağıtıldı. Kapılara ”Medyaya ölüm” yazıldı. Zira Trump da medyadan nefret ediyordu. Doğal ki meclis bütün bunları Trump’ın yanına bırakacak değildi. Demokratlar Trump’ın vatana ihanet ettiğini lisana getirdiler. 244 yıllık eski bir demokrasi olan Amerikan demokrasisinin sembolü olan parlamentoyu basmaya halkı açıkça davet etti. Tüm konuşmalarının görüntüleri mevcut. Artık Temsilciler Meclisi’nde oylama yapıldı. Kendi partisinden vekiller de Trump aleyhinde oy kullandı ve salt çoğunluk elde edilerek “impeachment” (görevden alınmaya sebebiyet olan suç) süreci başlatıldı. Trump senatoda yargılanacak.
Bu yargılanma dünyaya nasıl bir bildiri veriyor?
Amerikan demokrasisi dünyanın gözü önünde küçük düşürüldü. Lakin bu yargılanma ile şu ileti verilmiş oluyor: Kendi otoritesini arttırmak için demokratik sistemi ve kurumları taciz eden, zayıflatmaya çalışan, yetki ve kural dışı hareket eden politik önderlerin serüveni memnun sonla bitmiyor.
Pekala toplumsal medyanın tesiri nedir bu ayaklanmada?
Tartışmanın bir öteki ayağı da o. Bu manada Facebook amaçta. Trump yanlısı Nationwide Recound & Audit 2020, Stop the Steal ve gibisi kümelerin palavra ve komplo teorilerini Facebook kümelerinde paylaşıp büyüttüler. Bu manada Facebook, bu tıp palavra ve nefret üreten kümelere karşı kâfi tedbiri almadığı üzere mevcut algoritmalarıyla bu çeşit kümeleri kullanıcılara önerdiği için bu kümelerin süratle büyüyerek etkinliklerini arttırmalarına bile sebep oldu. O denli ki ayaklanma sonrasında hepimizin bildiği üzere Trump, toplumsal medya hesaplarından bu kümeleri besleyen palavra ve kışkırtıcı paylaşımlarına devam etti. Bu nedenle Twitter hiç yapmadığı bir şeyi yaptı ve bu kere yalnızca Trump’ın tweetlerine ihtar vermekle yetinmedi birebir vakitte o tweetlere erişimi de engelledi. Sonrasında ise Trump’ın kullandığı hesapların kullanımını süresiz kısıtladı, yani Trump artık Twitter kullanamayacaktı. Tıpkı şeyi Facebook da yaptı. Bu ortada Twitter, Trump yanlısı radikal kümelerin hesaplarında büyük bir paklık gerçekleştirdi. Bu sefer radikal Trump taraftarları yeni mecralar aradılar. Bunlardan en dikkat çekeni de Parler’di. Hatta bu kümelerin silahlı hareketler planladıkları bilgileri gelmeye başladı. Ve tasa verici olan şey Parler’de komplo teorileriyle hareket eden bu ırkçı kümelere hiçbir kısıtlamanın olmamasıydı. Hakikaten Amerikan kamuoyunun önemli baskısıyla Parler, hem Google Play Store’dan hem de Apple Store’dan silindi. Hosting şirketi Amazon, tıpkı platformun web sayfasına erişimi sonlandırdı.
‘SANSÜR OLUP OLMADIĞI KAMUOYUNDA TARTIŞILIYOR’
Pekala burada bir çelişki yok mu? Amerikan Anayasası’nın 1. unsuru fikir özgürlüğünü garanti altına alıyor. Bu manada toplumsal medya kurumlarının uyguladığı bu sansürü Amerikan kamuoyu nasıl içselleştiriyor pekala?
Bana nazaran Trump’ın sansürlenmesi konusunda geç bile kalındı. Zira toplumu kışkırtıyor ve bir aksiyona sürüklüyor. Seçimde hile yapıldı diyor ki bu hakikat bir bilgi değil. Devletin yasal kurumları tarafından onaylanmış seçim sonuçlarına şahsen devletin başındaki isim itiraz ediyor ve taraftarlarını kullanarak kaba kuvvetle sonucu değiştirmeye çalışıyor. Fakat, doğal dediğiniz nokta şu an Amerikan kamuoyunda tartışılıyor. “Bu bir sansür mü, şayet sansürse fikir özgürlüğünü ihlal etmiş olmuyor muyuz” diye soruluyor. Burada şunu netleştirmekte fayda var. Gerçeği lisana getirmek ve o gerçek üzerinden yorum yapmak çok temel bir insan hakkı ve yalnızca Amerikan Anayasası değil, dünyanın tüm anayasalarının bu hakkı garanti altına alması lazım.
Örneğin baskıcı otoriter rejimlerde, gerçek bir gelişmeyi eleştirdi diye ya da paylaştı diye yahut o gelişme hakkında iktidar aleyhinde yorum yaptı diye beşerler hatta gazeteciler cezalandırılıyor. Halbuki tenkit ve yorum yapmak o insanların vatandaşlık hakkı. Zira fikir özgürlüğü, en temel insan haklarından biri. Fakat sistematik biçimde muhakkak bir niyet için palavra ve yanlış olduğu ispatlanmış, gerçek dışı ve bilim dışı bir bilgiyi yani bir palavrası yaymak, öbür bir şey. “Bunu, fikir özgürlüğü kapsamına almamalıyız” deniyor. Örneğin otoriter rejimlerce desteklenen toplumsal medya trollerinin ve o hükümetlere bağlı hareket eden konvansiyonel medya kuruluşlarının manipülasyon yapmaya yönelik ya da prestij suikastı gerçekleştirmeye yönelik olarak yaydığı palavra bilgileri fikir özgürlüğü kapsamına alabilir misiniz? Gerçeği lisana getirmenin bir cezası ve hududu olamaz lakin palavranın bir cezası olmalı mı? Bu tartışılıyor artık.
‘BİDEN, KENDİ ÇİZGİSİ İLE SENDERS ÇİZGİSİ ORTASINDA MELEZ BİR YAKLAŞIM SERGİLEMELİYDİ’
Joe Biden idaresi Amerika’ya ve Dünya’ya neler getirecek, neler değiştirecek?
Joe Biden’ın liderliğindeki demokratlar, aslında açıkça dillendirilmeyen bir koalisyon. Olağan bu koalisyon diğer partilerle yapılan bir koalisyon değil, bilakis parti içindeki ”establishment” denilen gelenekselci ve ”progressive”+”demokratik sosyalist” denilen yenilikçi iki farklı kanadın koalisyonu. Başkanlık aday adaylığı sırasında demokratik sosyalistlerin temsilcisi ve gelenekselci aykırısı olan Bernie Sanders çok güçlüydü. Fakat Demokrat Parti’nin eski gelenekselci yapısı, partinin öbür adaylarını Biden’in yanında bir ortaya getirip hepsini birden Sanders’ın karşısına çıkardı. Münasebetiyle başkanlık aday adaylığı yarışında Biden, öne geçerek lider adayı oldu ve Trump’ın rakibi olarak başkanlık yarışına devam etti. Fakat Biden’in ve gerisindeki kitlenin Trump’la rekabet etme gücü yoktu. Bernie Sanders’ın gerisinde ise milyonlarca şahıstan oluşan genç, dinamik, inançlı ve devletten değişim bekleyen bir kitle vardı. Demokrat Parti’nin yerleşik gelenekselci yapısı, kazanmak için bu kitleyi artlarına almalıydılar. Bu da Sanders’ın takviyesini alarak ilerlemekle mümkündü. Bu nedenle Biden kendi çizgisi ile Sanders çizgisi ortasında melez bir yaklaşım sergilemeliydi. Münasebetiyle telaffuzlarını biraz daha keskinleştirmeliydi. Sanders’ın daima dillendirdiği ulusal çapta saatlik 15 dolarlık taban fiyat teklifini ve farklı birkaç projesini hayata geçireceğini açıkladı. Biden 20 Ocak’ta vazifeye başlayacak ve daha neler olacak daima birlikte göreceğiz.
10 YIL İÇİNDE PETROL KULLANIMININ SONLANDIRILMASI PLANLANIYOR
Benim beklentim, Amerika içinde de dışında da kıymetli değişimlerin olacağı istikametinde. Bir kez Biden, global ısınma konusunda Avrupa Birliği ve öbür dünya ülkeleriyle iş birliğine geri dönecek. İkincisi ise Türkiye’de çok dillendirilmeyen ve “Yeşil Yeni Anlaşma” (The Green New Deal) denilen yaklaşık 100 trilyon dolarlık proje. Bu proje global ısınma ile de ilintili. Yapılacak radikal yatırımlarla 10 yıl içinde katı atık (petrol, kömür, vs) kullanımını tümüyle sonlandırılması planlanıyor. Bu proje biraz da parti içinde Alexandria Ocasio Cortez’in öncülüğünü yaptığı ilerici kanadın bastırdığı bir proje. Lakin Biden, kendi web sayfasında yer alan bir içerikte, projeyi sahiplenmiş üzere görünüyor. Bu projenin yalnızca Amerikan iktisadını değil tüm dünya iktisadını de dönüşüme uğratması bekleniyor. Petrolün ortadan kalkması ne demek. Bir hayal edin. Arabaların tümüyle elektrikli olması ne demek bir düşünün. Dünya sistemi tahminen de çok yeni bir periyoda girecek.
‘DÜNYADA YENİ BİR ÇEŞİT ENTERNASYONALİZM DALGASI ESİYOR’
Korona virüsü salgını ile yeni bir dünya tertibi tartışılıyor. Bu tertip Dünya’ya ne getirecek? Kapitalizmin öyküsü ne olacak?
Ünlü Kanadalı bağlantı bilimci Marshall McLuhan 1960’larda dünyayı küresel bir köye benzetmişti. Küresel köy kavramı, ülkelerin birbiriyle ne kadar irtibatlı olduklarını vurgulamak için kusursuz bir kavramdı. Bu nedenle çok çabuk yayıldı ve benimsendi. Lakin artık dünyada yeni bir tıp enternasyonalizm dalgası esiyor. Ancak enternasyonalizm bayrağını bu defa sosyalistler ya da komünistler değil, kapitalist ülkeler dalgalandırıyor. Global ısınma ve akabinde gelen korona virüsü salgınından sonra dünyada gelişen bir şuur var artık. Bu bilince nazaran farklı başka bağımsız ülkeler olsak da hepimiz muhakkak tıpkı gemideyiz. O halde bunun verdiği sorumlulukla davranalım. İş birliği yapmamız lazım. Ortak davranmamız lazım ki karşılaştığımız problemleri çözebilelim. Bunun için de çatışmaların artık bir kenara bırakılması gerekiyor. Mesela salgının tekrar yükselişe geçtiği bir devirdeyiz ve Sudan’da hastane sayısı çok az. Her 10 bin şahsa yaklaşık 6 (5,6) hekim düşüyor. Siz Türkiye olarak, Çin olarak, Almanya olarak bundan bana ne diyemezsiniz. Zira kendi konutunuzun içini süpürmeniz yetmiyor. Şayet Sudan’a yardım etmezseniz orada yayılan virüs gelip size ulaşacak. Zira dünya gerçekten küresel bir köy.
Tam da bu bağlamda Alman Dışişleri Bakanı Heiko Maas’ın 2. Marshall Planı teklifini sormak istiyorum.
Evet tam yeri aslında. Evvelce olsa fantezi diye karşılanacak farklı gelişmeler oluyor dünyada. Amerikan Meclisi’nin basılması üzere olaylar yerleşik demokrasileri kaygılandırıyor. “Bizim başımıza da otoriter-popülist eğilimli bir başkan gelirse ne yapacağız” diye kara kara düşünüyorlar. Düşünmek zorundalar da. Amerika’da görüldü ki bu cins önderler her manada gelişmiş bir ülkeyi rahatlıkla felakete sürükleyebilirler. Hakikaten Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Amerika’ya farklı bir iş birliği davetinde bulundu. Amerika’nın 2. Dünya Savaşı sonrası yıkıma uğrayan Avrupa iktisadını tekrar ayağa kaldırmak için Marshall Planı’nı uygulaması ve bu planın çok başarılı olması üzere. Gelin gibisi bir planı demokrasiyi ayağa kaldırmak için yapalım dedi. Bence harikulâde yaratıcı bir teklif. Yalnızca Amerika ve Avrupa değil tüm dünya devletlerinin demokrasiyi muhafazası ve güçlendirmesi için iştirakçi bir Marshall Planı devreye sokması gerekiyor.
‘BERNİE AMCA AMERİKAN HALKININ MESELELERİNE UYGUN TESPİTLER YAPTI’
Kapitalizmin beşiği ABD’de Bernie Sanders üzere sosyalist bir adamın kitlesel bir karşılığını gördük. Orada sosyalistlerin tekrar alana çıkışını nasıl görüyorsunuz? Sosyalizme olan ilgi nasıl yükseldi?
Artık dünyada şöyle bir görüntü var: Bir yandan Amerika ve AB ülkelerinin başını çektiği varlıklı ve kökleşmiş demokrasiler öte yandan da güçlü, orta halli ya da fakir otoriter rejimler. Dünyanın eski Batılı demokrasileri, otoriter rejimlerle kıyaslandığında, hayat standartları, insan hakları, özgürlükler, tabir hürriyeti, ferdî güvenlik üzere bahislerde çok ileri bir noktadalar. Lakin onlarda da halkı sokağa çıkaran sebepler var. Onlarda da hala ekonomik manada makul bir hayat usulünü yakalayamayan kitleler var. Amerika’da milyonlarca insanın sıhhat teminatı yok. 2019 yılında 28,9 milyon Amerikalının sıhhat sigortası yoktu. 2020 yılında işini kaybeden 5,4 milyon insan sıhhat sigortasını da kaybetti. Korona virüsü nedeniyle işini kaybeden meskenini boşaltmak zorunda kalan, yiyecek almakta zorlanan milyonlarca insan varken, Trump idaresi 2 bin dolarlık yardım çekini bir türlü Meclis’ten çıkarıp halka yollamadı. Lakin öte yandan ordunun bütçesi 686 milyar dolardan 740 milyon dolara çıkarıldı. Tekrar şirketlere salgın periyodunu rahat geçirmeleri için büyük paralar akıtıldı. Büyük sermayedar ailelere vergi indirimi yapıldı. Örneğin Muhteşem PAC üzere büyük şirketlerden milyon dolarlarca yardım alan bir kurum, siyasette istediği adayı desteklemek ya da istemediği adayı düşürmek için para yakıyordu. Gerçekten bu tertip, Sanders’ı yıpratmak için de kampanyalar yaptı.
Münasebetiyle sıkıntı geçinen ve gelecek telaşıyla bunalan halkın meselelerine lobicilerin tesirindeki siyasetçiler sahip çıkmayınca Bernie Sanders üzere kendini demokratik sosyalist olarak tanımlayan bir siyasetçi sahip çıktı ve büyük ilgi gördü. Sonuçta Sanders, büyük bir akım yaratarak sosyalizmi Amerika üzere bir memlekette ana akım bir ideoloji haline getirdi. Üstelik “Taban Hareketi” (Grassroots Movement) denilen bir akım yarattı. Yani kampanyaları için zenginlerden yardım almayı kabul etmedi. Finansmanını halktan aldığı birer dolarlık beşer dolarlık yardımlarla yürüttü. Hatta bu yardımlarla başka yenilikçi ilerici adayları da destekledi. Demokratik sosyalizm denilen bu akımın neden tuttuğunu görmek için Sanders’ın telaffuzlarına bakmak lazım. “Bernie Amca” Amerikan halkının giderek büyüyen kronik meselelerini çok iyi tespit etti ve hiç bıkmadan ana akım çizgiye nazaran radikal görünse de bu sıkıntılar için önerdiği tahlilleri dillendirmekten şaşmadı.
SANDERS KLİŞELEŞEN İLGİ KURMA BİÇİMİNİ BOŞA ÇIKARDI
Amerika’daki ırkçılığa karşı, Amazon üzere dev şirketlerin tek kuruş vergi vermemesine karşı, kredi borcu batağındaki öğrencilerin problemlerine karşı, sıhhat sigortası ve çok yüksek fiyatlarla ilaç satan şirketlere karşı dik durdu. Hasebiyle beşerler Bernie Sanders’ın etrafında toplandı. Ona güvendiler zira adamın hayatı başından beri daima bu türlü. Birden değişen ve şeytanlaşan bir siyasetçi olmayacağı kesin. Hayat bu türlü bir şey; olması gereken olur. Olması gerekeni biri yapmazsa oburu yapar. Yani Sanders, yerleşik siyasetçilerin artık klişeleşen halkla bağ kurma öyküsünü ve üslubunu boşa çıkardı. Ve dilerim tüm ülkelerde de halk yeni başkanlar, klasik siyasi telaffuzlar etrafında dönmek değil gerçek problemlerin tahlili etrafında dönerler.
Gazete Duvar
